พลังงานแสงอาทิตย์ในทิวเขา – เรื่องราวการใช้โซล่าเซลล์ต่อชีวิตผู้ป่วยในพื้นที่ห่างไกล

สำหรับอำเภอท่าสองยาง จ.ตากนั้นเป็นอำเภอที่มีพื้นที่ติดกับชายแดนรัฐกะเหรี่ยงของประเทศเมียนมาร์ ริมแม่น้ำเมย ซึ่งพื้นที่ส่วนใหญ่นี้จะเป็นป่าเข้าสูงตามแนวทิวเขาถนนธงชัย ประชากรในพื้นที่ส่วนใหญ่จะเป็นชาวไทยภูเขาเผากะเหรี่ยงเอาซะส่วนใหญ่ ประกอบอาชีพทำไร่ และด้วยลักษณะพื้นที่ ที่เป็นหุบเขา ทำให้ชุมชนในหมู่บ้านต่างๆ ต่างหลบซ่อนอยู่ในทิวเขาลูกนี้ ซึ่งบางหมู่บ้านมีกระแสไฟฟ้าเพื่อดำรงชีวิต แต่บางหมู่บ้านอีกหลายหมู่บ้านก็ยังไม่สามารถที่เข้าถึงกระแสไฟฟ้าได้

ทั้งนี้ ปัญหาของการไม่สามารถใช้กระแสไฟฟ้าได้นั้น ไม่เพียงแต่จะกระทบต่อวิถีชีวิตของชุมชนที่อาศัยบนที่ราบสูงและยังห่างไกลเท่านั้น แต่ยังกระทบต่อสถานบริการสาธารณสุขอีกด้วย ซึ่งนอกจากจะต้องเดินทางจากพื้นที่ห่างไกลมารับอุปกรณ์จากทางโรงพยาบาลแล้ว สถานบริการสาธารณสุขเหล่านี้จะต้องนำวัคซีนขึ้นไปเก็บไว้สำหรับการรักษาผู้ป่วยในแต่ละหมู่บ้านอีก แต่ไม่สามารถที่จะเก็บวัคซีนไว้ได้นาน เนื่องจากสถานีอนามัยเหล่านี้นั้นไม่มีกระแสไฟฟ้าใช้สำหรับการแช่เย็นวัคซีนเลย

จึงเป็นที่มาของการศึกษาถึงเรื่องพลังงานแสงอาทิตย์ และ การติดตั้งโซล่าเซลล์ของคุณวิลลี่ หมื่นโฮ้ง พนักงานประจำโรงพยาบาลท่าสองยาง อ.ท่าสองยาง จ.ตาก เพื่อเดินทางไปติดตั้งโซล่าเซลล์ ผลิตกระแสไฟฟ้าสำหรับสถานบริการสาธารณสุขตามที่ชุมชนห่างไกล

สิ่งที่ทำให้สนใจพลังงานแสงอาทิตย์

เรานั้นได้มองเห็นปัญหาว่าชาวบ้านในพื้นที่ห่างไกลบนภูเขาไม่มีไฟฟ้าใช้ ทำให้สถานีอนามัย หรือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ในหมู่บ้าน ไม่มีกระแสไฟฟ้านำมาใช้เพื่อรักษาผู้ป่วยด้วย ซึ่งยกตัวอย่างเช่น รพ.สต.จะต้องเก็บรักษาวัคซีนเพื่อนำไปรักษาผู้ป่วย โดยทางเจ้าหน้าที่ของอนามัยเองจะต้องลงมารับวัคซีนบ่อยซึ่งด้วยเป็นภูมิประเทศที่เป็นภูเขา ก็ทำให้การเดินทางนั้นมีความลำบาก ยิ่งในฤดูฝนแล้วยิ่งทำให้เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ

เราก็เลยอยากที่จะช่วยแก้ไขปัญหาในส่วนนี้ อย่างน้อยๆนั้นก็ช่วยให้เจ้าหน้าที่มีตู้แช่วัคซีนเพื่อเก็บรักษาไว้ให้ได้นาน หัวเรือใหญ่ในการช่วยเหลือด้วยพลังงานแสงอาทิตย์ก็คือผู้อำนวยการโรงพยาบาลท่าสองยาง นายแพทย์ธวัชชัย ยิ่งทวีศักดิ์ ผอ.เล็งเห็นว่าจะต้องช่วยเหลือสถานบริการสาธารณสุขเหล่านี้เพื่อให้มีไฟฟ้าใช้ มีแสงสว่างและได้มีอุปกรณ์สนับสนุนการรักษาต่อชีวิตของผู้ป่วยได้

เราก็เลยหยิบเรื่องการผลิตพลังงานแสงอาทิตย์ได้นำมาใช้ เพราะเห็นว่ามีประโยชน์และสามารถผลิตพลังงานได้โดยตรง อีกทั้งยังเป็นหลังงานที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมอีกด้วย และได้เริ่มศึกษาข้อมูล เรียนรู้การติดตั้งโซล่าเซลล์ด้วยตัวเอง และหลังจากทางผอ.ได้รับเงินบริจาคมาจำนวนหนึ่ง ก็มีการเริ่มวางแผนว่าต้องไปติดตั้งโซล่าเซลล์ที่ไหนได้บ้าง และต้องเตรียมอุปกรณ์อะไรบ้าง

การติดตั้งโซล่าเซลล์ให้กับ 5 สถานที่พยาบาล

สถานที่แรกที่ได้ไปติดตั้งนั้นคือ รพ.สต.เซนาเดลู่ ต.แม่อุสุ อ.ท่าสองยาง จ.ตาก ซึ่งในตอนนั้นเรากับทีมงานในโรงพยาบาลขนอุปกรณ์เองทั้งหมด โดยได้โดยสารรถผ่านถนนลูกรังในหุบเขาต่างๆ ขึ้นไปใช้เวลาในการติดตั้งนับเป็นหลายวันอยู่ การติดตั้งก็เริ่มตั้งแต่ติดตั้งโซล่าเซลล์ไปจนถึงการทดสอบระบบกระแสไฟฟ้า ส่วนสถานที่อีก 4 ที่นั้น จะต้องเดินทางไปห่างไกลและเดินทางลำบากเหมือนกัน สถานที่ทั้งหมดที่ไปติดตั้งโดยรวมก็จะเป็นรพ.สต.และสาธารณสุขชุมชนในเขตอ.ท่าสองยาง ซึ่งในแต่ละที่นั้นนับว่าเป็นสถานที่ที่ให้บริการด้านอนามัยหลักๆของอำเภอ

หลังจากติดตั้งแล้วก็ติดตามพูดคุยเจ้าหน้าที่ที่ดูแลโซล่าเซลล์อยู่ตลอด ถ้ามีโอกาสได้เดินทางไปเยี่ยมก็จะไปตรวจสอบว่าระบบนั้นได้มีปัญหาจริงหรือไม่ หรือถ้าหากเจ้าหน้าที่แจ้งเรามาว่าอุปกรณ์เสียหรือมีปัญหาจะได้เดินทางไปซ่อมแซมให้ทันที

โซล่าเซลล์ที่กักเก็บพลังงานไว้ใช้ได้ด้วยแบตเตอรี่

เพราะว่าไม่มีกระแสไฟฟ้าใช้ได้ตลอด เราจึงต้องมีการศึกษาการติดตั้งโซล่าเซลล์ที่มีแบตเตอรี่เป็นตัวช่วยกักเก็บพลังงานไว้ใช้ในตอนที่ไม่มีแสงแดดหรือตอนกลางคืน ก่อนหน้านี้ทางเราได้ใช้แบตเตอรี่แบบเติมน้ำกลั่น โดยแต่ละที่ ที่ได้ไปติดตั้งนั้นมีกำลังผลิตเท่ากันก็คือ 1800 วัตต์ ซึ่งแค่ละแผงก็มีอายุในการใช้งานประมาณ 25 ปี แต่ก็ขึ้นอยู่กับสภาพในแต่ละพื้นที่และการดูแลรักษา อย่างการดูแลแผงโซล่าเซลล์นั้นก็ต้องล้างถู เพื่อเป็นการไม่ให้ฝุ่นจับตลอด หรืออย่างการดูแลในส่วนของแบตเตอรี่ก็คือในปัจจุบันแบตเตอรี่รุ่นใหม่ๆ ก็ไม่ต้องใช้วิธีเติมน้ำกลั่นแล้ว ไม่ต้องดูแลเติมน้ำกลั่นเพิ่ม

ที่เราตกลงเลือกติดตั้งรับแบตเตอรี่นั่นก็เพราะว่าหากตัวอินเวิร์ทเตอร์มีปัญหา ไม่สามารถที่จะจ่ายไฟฟ้ามาใช้ได้อย่างเต็มที่ เราก็พอที่จะดึงพลังงานมาเป็นไฟฟ้าเพื่อให้แสงสว่างแก่โรงพยาบาลจากพลังงานที่เก็บไว้ในแบตเตอรี่ได้

ความท้าทายของพลังงานแสงอาทิตย์ที่ในอนาคตต้องพัฒนาต่อไป

ซึ่งความท้าทายประการแรกเลยก็คือ อยากให้อุปกรณ์ต่างๆของการติดตั้งโซล่าเซลล์มีราคาที่ถูกลง อย่างน้อยก็เป็นราคาที่ชุมชนนั้นสามารถที่จะจับต้องได้ เพราะชาวบ้านในพื้นที่มีปัญหาเรื่องไฟฟ้านั้น ก็พึ่งพาพลังงานที่ได้จากแสงอาทิตย์เยอะพอสมควร ส่วนของความท้าทายที่สองนั้นจะเป็นในส่วนขององค์ความรู้โดยเฉพาะเรื่องของการดูแลรักษา อุปกรณ์ ยกตัวอย่างเช่นชุมชนที่นี้ใช้โซล่าเซลล์กันอย่างแพร่หลาย แต่ว่าไม่ค่อยทราบถึงการดูแลรักษาสักเท่าไหร่